Bərabərlik hüququ insan ləyaqətinin qorunması və cəmiyyətin ədalətli qurulması üçün fundamental prinsiplərdən biridir. Tarix boyu insanlar sosial, iqtisadi, siyasi və hüquqi sahələrdə bərabərlik uğrunda mübarizə aparmış, nəticədə bir çox dövlətlərin qanunvericiliyində bu prinsip əsas hüquqlardan biri kimi təsbit olunmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası da vətəndaşların bərabər hüquqlara malik olmasını təmin edərək, insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasına zəmanət verir.

Bərabərlik hüququnun mahiyyəti

Bərabərlik hüququ, hər kəsin irqindən, milliyyətindən, cinsindən, dinindən, dilindən, siyasi və digər baxışlarından asılı olmayaraq eyni hüquq və azadlıqlara malik olması deməkdir. Tarixən bəzi cəmiyyətlərdə kişi və qadın arasında hüquq bərabərliyi tam təmin edilmirdi. Lakin 1995-ci il noyabrın 12-də qəbul edilən və noyabrın 27-də qüvvəyə minən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası bu problemi aradan qaldırmışdır. Konstitusiyanın 25-ci maddəsinin ikinci hissəsində kişi və qadınların eyni hüquq və azadlıqlara malik olduğu təsbit olunmuşdur.

Bərabərlik hüququ hüquqi baxımdan müxtəlif aspektlərdə özünü göstərir:

• Hüquq qarşısında bərabərlik – Hər bir şəxs qanun qarşısında bərabərdir və qanun hamıya eyni cür tətbiq edilməlidir.

• İqtisadi və sosial bərabərlik – Dövlət hər kəsin bərabər imkanlara malik olması üçün şərait yaratmalı və sosial müdafiə tədbirləri ilə aztəminatlı şəxslərin rifahını qorumağa çalışmalıdır.

• Gender bərabərliyi – Qadın və kişilər eyni hüquqlara malikdir və cinsinə görə heç kəs ayrı-seçkiliyə məruz qalmamalıdır.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında bərabərlik hüququ

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 25-ci maddəsinə əsasən:

• Hamı qanun və məhkəmə qarşısında bərabərdir.

• Kişi və qadınlar eyni hüquq və azadlıqlara malikdirlər.

• İrqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, vəzifəsindən, əqidəsindən və digər hallardan asılı olmayaraq, heç kimə ayrı-seçkilik edilə bilməz.

Bu maddə Azərbaycan qanunvericiliyində bərabərlik prinsipini təmin edən əsas normativ baza hesab olunur. Dövlətin hüquq-mühafizə orqanları və digər qurumlar bu prinsipləri rəhbər tutaraq vətəndaşların hüquqlarının qorunmasını təmin etməlidir.

Bərabərlik hüququnun əhəmiyyəti

Bərabərlik hüququ cəmiyyətin inkişafı və rifahı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Hüquqi bərabərlik olmadığı halda, ayrı-seçkilik, sosial narazılıq və ədalətsizlik yaranır. Tarixi təcrübə göstərir ki, hüquqi və sosial bərabərlik təmin edildikdə, cəmiyyətlər daha sabit və ədalətli olur.

Bu hüququn qorunması üçün yalnız qanunların mövcud olması kifayət etmir. Hər bir vətəndaş bərabərlik mədəniyyətini formalaşdırmalı, həm öz hüquqlarını, həm də başqalarının hüquqlarını müdafiə etməyə töhfə verməlidir. Cəmiyyətin hər bir üzvü bərabərlik hüququndan istifadə edərək daha ədalətli və bərabər bir dünya qurmağa çalışmalıdır.

Bərabərlik hüququ təkcə hüquqi norma deyil, həm də insan ləyaqətinin və ədalətin qorunmasının əsas vasitəsidir. Bu prinsipi qorumaq və inkişaf etdirmək hər kəsin ümumi vəzifəsidir.

Günel MƏHƏRRƏMOVA

Naxçıvan Dövlət Universitetinin hüquqşunaslıq üzrə 1ci kurs tələbəsi