SON DƏQİQƏ

Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində yetişən Naxçıvan göycəsi çox qiymətli, iqtisadi baxımdan isə çox səmərəli meyvədir. Әhali tərəfindən çox sevilən bu meyvə sortu ancaq müxtəlif calaq üsulları ilə çoxaldılır. Naxçıvan göycəsi sortu vegetativ çoxaldılmda müxtəlif çəyirdəkli meyvə ağaclarına calaq edilməklə artırıldığına görə modifikasiya dəyişkənliyinə uğrayaraq calaqaltı ağacın fizioloji təsirinə məruz qaldı­ğından toplanılan məhsullar da müxtəlif əmtəə görünüşü­ nə, dad və keyfiyyət göstəricilərinə malik olurlar.

Ayrı­-ayrı qiymətli meyvə sortlarının artırılmasında digər vegetativ çoxaldılma üsulları ilə yanaşı, ağac üzə­rində yaşıl zoğların kökləndirilməsindən də istifadə olunur. Meyvə ağaclarında yaşıl zoğların kökləndirilməsi hə­ min sortun öz kökü üzərində bitən yeni tinglə­ rin alınmasına imkan verir. Meyvə ağaclarıda yaşıl zoğların kökləndirilməsi üsulundan Naxçıvan göycəsi sortunun çoxaldılması zamanı da istifadə olunur. Məlum olduğu kimi, bir çox meyvə sortları, o cümlədən Naxçıvan göycəsi də əsasən müxtəlif calaq üsulları ilə çoxaldılır.

Çoxaldılmada calaqaltı kimi badam, cır alça, ərik, almaxara və başqa tinglərdən istifadə olunur. Tədqiqatçılar sübut ediblər ki, calaqaltı bitki calaqüstü sortun meyvələrinin fizioloji tərkibinə müəyyən qədər təsir edir. Әrik, cır alça, badam, almaxara tinglərinə Naxçıvan göycə­si sortu calaq edildikdə alınan məhsullardakı fizioloji fərqlənmələrin meydana çıxması bunu sübut edir. Məsələn, badam ağacına calaq edilən Naxçıvan göycəsi sortunun meyvələri almaxara ağacına vurulan calaqdan toplanılan meyvələrdən nisbətən iri və şirin olur. Demə­ li, calaqaltı ağacın torpaqdan qəbul etdiyi su və həll olmuş minerallar, müxtəlif kimyəvi maddələr calaqüstü sortun fizioloji quruluşuna təsirsiz ötüşmür. Ona görə də ayrı-­ayrı qiymətli və nadir meyvə sortlarının yaşıl zoğlarının ağaclar üzərində kökləndirilməsi praktiki baxımdan çox əhəmiyyətlidir. Belə vegetativ çoxaldılma üsulu ilə meyvə sortlarını heç bir genetik və fizioloji dəyişikliyə uğramadan çoxaltmaq mümkündür. Bu üsulla çoxaldılmış ayrı­ayrı meyvə sortları sonradan kök pöhrə­ ləri vasitəsilə də artırıla bilər. Naxçıvan göycəsində yaşıl zoğların kökləndirilməsi işi əsasən iyun ayının axırı iyul ayının birinci yarısında aparılır. Calaq üzərində çoxaldılan Naxçıvan göycəsi sortunun əsas gövdəyə yaxın hissəsində yerləşən və yeni inkişaf edən yaşıl zoğun üzərindəki qabıq 0,5­1 santimetr enində halqa şəklində kə­ silərək götürülür. Həmin yaşıl zoğun üzərinə münasib diametrə malik olan eninə yarılmış və ağız hissəsi kəsilmiş plastik butulka yerləş­ dirilir.

Daha sonra butulkanın içərisi ehtiyatla nəm münbit torpaqla doldurulur. Butulkanın aşağı hissəsi artıq su süzülsün deyə azacıq kəsilir. Torpaqla doldurulmuş butulkaya ağız hissədən su əlavə edilir. Bu cür sulama hər həftə davam etdirilir. Butulkaya doldurulmuş torpağın tez qurumaması üçün üzəri tünd rəngli parça ilə örtülür. Payızda kökləndirilmiş zoğ ağacdan kə­ silərək götürülür və torpağa əkilir. Bu üsulla həm Naxçıvan göycəsindən, həm də hər bir meyvə və giləmeyvə sortundan kökləndirilmiş əkin materialı almaq mümkündür.

Varis QULİYEV

Aqrar elmlər doktoru, dosent